Próchnica zębów jest ciągle poważnym problemem zdrowotnym. Dotyka niemal wszystkich polskich nastolatków i przeważającą część osób dorosłych. Gdyby udało się zmienić nawyki higieniczne i regularnie stosować fluoryzację zębów, skala zjawiska byłaby znacznie mniejsza.
Pokutuje błędne przekonanie, że fluoryzacja dotyczy tylko dzieci. Prawdopodobnie powstało ono jeszcze w czasach obowiązkowych akcji fluoryzacyjnych w szkołach. Obecnie dotyczą one wyłącznie obszarów o szczególnie niskiej zawartości fluoru w wodzie pitnej (poniżej 1 mg/l wody) i można je przeprowadzić po uzyskaniu pisemnej zgody rodziców. Natomiast dorośli nie są objęci żadnymi programami. Dlatego powinni samodzielnie zdobywać wiedzę o higienie jamy ustnej i dbać o stan swojego szkliwa.
Jaki jest cel fluoryzacji?
Długotrwałe niedobory fluoru prowadzą do osłabienia kości i zębów. Cenny pierwiastek trafia do organizmu wraz z jedzeniem (orzechy, rośliny strączkowe, nabiał) i wodą. Drugim bogatym źródłem fluoru są produkty do higieny jamy ustnej, w tym szczególnie specjalistyczne pasty, np. Mi Paste – płynne szkliwo z fluorem. Preparat wzmacnia szkliwo na dwa sposoby: mechanicznie od zewnątrz (warstwa ochronna) i chemicznie od wewnątrz (fluor dostarczony do szkliwa).
Działanie fluoru na zęby jest wielostronne:
- wspomaga remineralizację szkliwa – to proces ponownego wprowadzenia utraconych jonów wapnia i fosforanowych w naturalne tkanki zęba,
- chroni przed działaniem kwasów – podnosi odporność szkliwa na działanie kwasów wytwarzanych przez bakterie kariogenne (wywołujące próchnicę),
- spowalnia rozwój bakterii – działa na szczepy odpowiedzialne za powstawanie próchnicy,
- przeciwdziała osadzaniu się płytki nazębnej – fluor tworzy na powierzchni szkliwa barierę, która utrudnia gromadzenie się osadów, a w konsekwencji również tworzenie się kamienia nazębnego.
Fluoryzacja prowadzi do wzmocnienia szkliwa, poprawy jego odporności na niekorzystne działanie kwaśnego środowiska w jamie ustnej.
Na czym polega fluoryzacja?
Fluoryzacja to jeden z niewielu zabiegów stomatologicznych, które są całkowicie bezbolesne. Lekarz aplikuje żel, piankę lub lakier na powierzchnię zębów. Specjalistyczne preparaty mają wysokie stężenie fluoru, który w większych dawkach jest pierwiastkiem toksycznym. Dlatego zabieg należy przeprowadzić w gabinecie stomatologicznym.
Wstępem do fluoryzacji jest dokładne oczyszczanie zębów z resztek pokarmów. Zależnie od potrzeb może to być tylko intensywne szczotkowanie zębów lub nawet skaling i piaskowanie. Właściwa fluoryzacja to najczęściej nałożenie żelu lub lakieru: preparaty przyklejają się do zębów i przez kilka godzin po zabiegu uwalniają jony fluoru i inne substancje aktywne.
Alternatywną metodą jest aplikacja pianki z fluorem. Do tego celu służą specjalne łyżki, które należy wypełnić spienionym preparatem, a następnie nasunąć na łuki zębowe. Zabieg trwa zaledwie kilka minut. Fluor można też dostarczyć do szkliwa z zastosowaniem jonoforezy fluorkowej, czyli za pomocą prądu stałego o odpowiednim natężeniu.
Kiedy i jak często należy fluoryzować zęby?
Fluoryzacja jest zabiegiem, który powinien być stosowany zapobiegawczo oraz w każdej sytuacji, w której doszło do osłabienia szkliwa na skutek różnego typu oddziaływań środowiskowych:
- profilaktycznie u dzieci – zabieg chroniący mleczaki przed powstawaniem ognisk próchnicy,
- demineralizacja szkliwa – niezależnie od przyczyny zmian w szkliwie zastosowanie fluoru może zainicjować lub przyspieszyć procesy regeneracyjne,
- przebarwienia płytki nazębnej – zmiany kolorystyczne szkliwa często powstają w następstwie demineralizacji oraz działania bakterii – fluoryzacja sprzyja remineralizacji szkliwa i hamuje rozwój szkodliwych drobnoustrojów,
- nadwrażliwość szyjek zębowych – fluor skutecznie łagodzi ból spowodowany odsłanianiem dolnych partii zębów i noszeniem aparatu ortodontycznego,
- przeciwdziałanie próchnicy w miejscach wypełnień ubytków – fluor dociera do trudno dostępnych miejsc na styku naturalnych tkanek i wypełnień stomatologicznych, gdzie mogą powstawać ogniska próchnicy,
- po skalingu i piaskowaniu – aplikacja fluoru zmniejsza tempo ponownego osadzania się płytki nazębnej i powstawania kamienia.
Fluoryzacja jest zabiegiem, którego częstotliwość należy dostosować do stanu zębów. Standardowo u dorosłych należy ją wykonywać dwa razy do roku, natomiast u dzieci co 4 miesiące. Fluor skutecznie wzmacnia szkliwo. Może być stosowany profilaktycznie, lecz także leczniczo w przypadku niewielkich, płytkich ognisk próchnicy.
