Osoby pozostające w śpiączce farmakologicznej, obłożnie chore i cierpiące na zatrzymanie moczu wymagają cewnikowania. Polega ono na wprowadzeniu do pęcherza elastycznej rurki, która umożliwia odpływ moczu. Jednym z najpopularniejszych akcesoriów do opróżniania pęcherza jest cewnik Nelatona. Czym różni się od innych cewników urologicznych? Kiedy należy go zastosować?
Na wstępie garść informacji historycznych. Cewnik urologiczny jest wynalazkiem Augusta Nélatona (1807-1873), nadwornego lekarza Napoleona III. Obok licznych osiągnięć z dziedziny chirurgii, Nélaton dokonał też znaczących odkryć z zakresu urologii. Opracowany przez niego cewnik był przełomem. Stał się inspiracją dla prac innych lekarzy i wynalazców, co zaowocowało opracowaniem wielu alternatywnych modeli cewników urologicznych.
Jak działają cewniki do odprowadzania moczu?
Wszystkie cewniki są elastycznymi rurkami z miękkiego PVC lub silikonu. Ich długość oscyluje od 180 mm (przy cewnikach dla kobiet) do 400 mm (przy wersjach męskich). Zasadniczo różnią się budową, czasem przebywania w pęcherzu (od kilku minut do kilku tygodni) oraz możliwościami samodzielnej aplikacji. Sam proces wprowadzania do pęcherza jest bardzo podobny w przypadku wszystkich modeli.
Niezależnie od modelu należy zadbać o dopasowanie grubości cewnika do przekroju cewki moczowej. Do oznaczania średnicy cewnika służy skala Charriera (CH). 1CH = 0,33 mm średnicy zewnętrznej cewnika. Producenci oferują cewniki o grubości w granicach CH08-CH22.
Konieczne jest też zapewnienie odpowiedniego nawilżenia: substancje poślizgowe zmniejszają dyskomfort cewnikowanego pacjenta i ułatwiają przesuwanie cewnika wewnątrz cewki moczowej. Żel zawiera składniki antybakteryjne, które zapobiegają powstawaniu zakażeń.
Co wyróżnia cewnik Nelatona?
Cewniki urologiczne różnią się między sobą ilością kanałów w rurce wprowadzanej do pęcherza, sposobem zabezpieczenia przed wysuwaniem się z cewki moczowej (lub brakiem zabezpieczeń) oraz kształtem końcówki i lokalizacją otworu do odprowadzania moczu. Tym, co wyróżnia cewnik Nelatona, jest niezwykle prosta budowa. Jest on najmniej skomplikowanym, pod względem konstrukcji i aplikacji, ze wszystkim modeli cewników stosowanych we współczesnej urologii. To elastyczna, pojedyncza rurka z obłym zakończeniem i otworem zbierającym mocz ulokowanym z boku główki. Jest jedynym cewnikiem o prostym zakończeniu – w przeciwieństwie do cewników Malecota czy Pezzera. Nie posiada dwóch kanałów jak cewnik Foleya. Nie zakrzywia się na końcu jak cewnik Tiemanna.
W związku z brakiem zabezpieczenia przed wysuwaniem się z cewki moczowej cewnik Nelatona nie jest zalecany do długotrwałego użytkowania. Najczęściej stosowany jest do jednorazowego ściągania moczu. Jednak razie potrzeby, po przymocowaniu do skóry plastrem, może pozostać w pęcherzu przez kilka dni. Jest tak łatwy w użyciu, że zaleca się go do samodzielnego cewnikowania.
Jak powinno przebiegać samocewnikowanie?
Przy wszystkich czynnościach związanych ze stosowaniem cewników urologicznych konieczne jest skrupulatne przestrzeganie zasad higieny. Najlepsza, bo w praktyce wykluczająca ryzyko zakażeń, jest technika jałowej aplikacji cewnika urologicznego. Zakłada ona, że zarówno odzież, jak i wszystkie używane do cewnikowania akcesoria, są sterylne. Bezpośrednio przed zabiegiem należy też odkazić narządy płciowe i ich okolice. Do każdego odprowadzenia moczu używamy nowego cewnika.
Spełnienie opisanych wymagań w warunkach domowych jest bardzo trudne. Dlatego większość samocewnikujących się pacjentów poprzestaje na metodzie aseptycznej. Zakłada ona użycie jałowego, jednorazowego cewnika i rękawiczek oraz zastosowanie poślizgowego żelu antybakteryjnego.
Najmniej bezpieczna jest technika czysta, która zakłada wielokrotne użycie tego samego cewnika. Należy go zdezynfekować po każdym zabiegu. Choć jest to najtańsza i najmniej skomplikowana procedura, to stwarza największe ryzyko powikłań.
Do samodzielnego odprowadzania moczu można stosować różne typy cewników. Jednak najwygodniejszy i najłatwiejszy w obsłudze jest cewnik Nelatona. Jego aplikacja nie wymaga specjalnego przeszkolenia ani pomocy drugiej osoby.