Cewnik Foleya to nazwa uznaniowa: gdybyśmy chcieli trzymać się litery prawa, znane powszechnie urządzenie powinno nazywać się cewnikiem Raichego, bo to Paul Raiche z firmy Davol Rubber Company opatentował wynalazek. Produkcja cewnika rozpoczęła się w 1934 r. Doktor Frederic Foley, amerykański urolog, próbował odwojować prawa do cewnika opracowanego jeszcze w czasie studiów medycznych, ale sąd odrzucił jego roszczenia. Nie pierwszy raz stało się tak, że nad podobnym wynalazkiem pracowało wiele osób, ale jedna z nich była wystarczająco zaradna, żeby zabezpieczyć swoje prawa. Foley nie dorobił na cewniku majątku, za to zdobył trwałe miejsce w historii medycyny.
W jakich sytuacjach stosuje się cewnik Foleya?
Cewnik Foleya przydaje się zawsze wtedy, gdy zachodzi konieczność opróżnienia pęcherza, a organizm nie jest w stanie samodzielnie sprostać temu zadaniu. Bez tego niepozornego sprzętu medycznego trudno wyobrazić sobie opiekę pooperacyjną i nad osobami w śpiączce, funkcjonowanie pacjentów z ostrym zatrzymaniem i nietrzymaniem moczu, obrażeniami narządów płciowych i powiększoną prostatą (która uciska moczowód i utrudnia lub wręcz uniemożliwia oddawanie moczu). Cewnikowanie stosuje się też w tych wszystkich przypadkach, w których pacjent nie jest w stanie skorzystać ze standardowej toalety (nie porusza się samodzielnie lub jest to niewskazane ze względów medycznych). Cewnik Foleya jest też nieodzowny w przypadku chorób nerek, przy których leczeniu konieczne jest prowadzenie stałego monitoringu ilości wydalanego moczu i badania jego składu.
Urologia nie jest jedynym polem zastosowań cewnika Foleya: używany jest powszechnie także w położnictwie. Jest nieodzowny przed i po cięciu cesarskim, a także przed i po wykonaniu histerektomii. Użycie cewnika Foleya jest też skutecznym sposobem na przyspieszenie porodu. Cewnik wprowadzany jest do szyjki macicy, a następnie wypełnia się płynem kończący go balonik. W ten sposób (poprzez oddziaływanie mechanicznie) przyspieszany proces rozwierania szyjki macicy i w następstwie sam poród. Dzieki temu zastosowaniu cewnik Foleya nazywany bywa “balonikiem do porodu”.
Jak zakłada się cewnik Foleya?
Cewnik Foleya składa się z elastycznej rurki wykonanej z lateksu lub silikonu, która ma długość od kilkunastu (wersja dla kobiet) do około 40 centymetrów (dla mężczyzn). Na jednym końcu posiada rozgałęzienie: jedna końcówka służy do odprowadzania moczu (do podłączonego worka, który często instaluje się na udzie), w drugiej znajduje się zawór zamykający cienki przewód, który prowadzi do balonika umieszczonego na przeciwległum końcu cewnika.
Zakładanie cewnika polega na wprowadzeniu do cewki moczowej, a następnie do pęcherza końcówki cewnika zakończonej balonikiem. W trakcie przesuwania w moczowodzie balonik przylega ściśle do rurki, natomiast po wprowadzeniu do pęcherza jest napełniany wodą (do zaworu podłącza się strzykawkę), co uniemożliwia wysunięcie się cewnika. Wyjęcie cewnika możliwe jest po uprzednim opróżnieniu balonika. Zakładanie i wyjmowanie cewnika jest na tyle proste, że w przypadku chorych przytomnych i bez ograniczeń sprawności manualnej, nie ma przeciwwskazań do samodzielnego wykonania zabiegu zacewnikowania.
Czy zakładanie i noszenie cewnika może powodować ból?
Zakładanie cewnika Foleya zazwyczaj nie jest bolesne. Po zastosowaniu odpowiednich lubrykantów przewód cewnika bez większych problemów przemieszcza się w moczowodzie. Warto zaznaczyć, że cewniki mają zróżnicowany przekrój, dostosowany do wieku pacjenta, jego płci i warunków anatomicznych. Bolesność może wystąpić w przypadku niedostosowania przekroju cewnika, przy zapaleniu dróg moczowych lub niezastosowaniu substancji poślizgowej.
Obecność cewnika w moczowodzie może powodować nieprzyjemne swędzenie, pieczenie, a także duży ból na skutek zapalenia dróg moczowych, które jest stosunkowo częstą przypadłością osób cewnikowanych. Najczęstszą przyczyną stanów zapalnych jest brak należytej higieny, której zasad należy rygorystycznie przestrzegać w czasie noszenia cewnika. Konieczne jest dokładne mycie narządów płciowych i ujścia cewki moczowej przynajmniej dwa razy dziennie. Niezwykle ważne jest też częste mycie dłoni i regularne opróżnianie worka na mocz, podpiętego do cewnika.
Cewnik lateksowy czy silikonowy?
Cewnik Foleya jest materiałem jednorazowym. Surowiec, z którego został wykonany, decyduje o czasie użytkowania. Modeli lateksowych, nawet wtedy, gdy są powlekane silikonem, można używać non stop maksymalnie przez 2 tygodnie – cewniki wykonane w 100% z silikonu należy wymieniać raz na 3 miesiące. Wybór zależy od potrzeb. Dłuższe użytkowanie i ograniczenie ryzyka zakażenia dróg moczowych oferują cewniki Foleya impregnowane lub powlekane srebrem, które przeciwdziała rozwojowi bakterii. Pierwszego rodzaju cewnika można używać do 3 miesięcy, a powlekanych srebrem nawet przez pół roku.
